مشکلات بیت کوین چیست؟
بررسی مشکل مقیاس‌گذاری و راهحلهای Scalability
مقدمه
بیت کوین با وجود اینکه بزرگ‌ترین و پایدارترین شبکه بلاکچینی دنیاست، اما با مشکلاتی روبه‌روست که یکی از مهم‌ترین آن‌ها چالش مقیاس‌گذاری (Scalability) است.
این مشکل باعث شده شبکه بیت کوین کندتر، گران‌تر و کم‌بازده‌تر از نیازهای امروزی عمل کند. در این مقاله از پراپ کریپتو این مشکل را کامل بررسی می‌کنیم و راهکارهای فعلی و آینده آن را توضیح می‌دهیم.
بیت کوین و محدودیت‌های ذاتی آن
بیت کوین برای حفظ امنیت و غیرمتمرکز بودن طراحی شده، اما این موضوع باعث ایجاد یک‌سری محدودیت طبیعی شده است:
۱. محدودیت حجم بلاک (Block Size)
- هر بلاک بیت کوین حدود ۱ مگابایت ظرفیت دارد.
- این حجم محدود، تعداد تراکنش‌هایی را که می‌توان در هر بلاک ثبت کرد کاهش می‌دهد.
۲. سرعت ساخت بلاک‌ها
- هر بلاک تقریباً هر ۱۰ دقیقه ساخته می‌شود.
- یعنی شبکه نمی‌تواند سریع و لحظه‌ای تراکنش‌ها را پردازش کند.
۳. TPS کم (تعداد تراکنش در ثانیه)
- بیت کوین تنها حدود ۷ تراکنش در ثانیه را پردازش می‌کند.
- در مقایسه:
- ویزا: بیش از ۲۴,۰۰۰ TPS
- سولانا: ۵۰,۰۰۰ TPS
- لایتنینگ نتورک: میلیون‌ها TPS
این موارد یعنی بیت کوین برای استفاده عمومی در ابعاد جهانی کافی نیست مگر اینکه مقیاس‌گذاری بهینه شود.
مشکل مقیاس‌گذاری بیت کوین چیست؟
مقیاس‌پذیری یعنی شبکه بتواند با افزایش کاربران و تراکنش‌ها، همچنان سریع، امن و ارزان بماند.
اما بیت کوین چنین نیست؛ افزایش کاربران منجر به:
- ازدحام شبکه
- افزایش کارمزد
- صف طولانی تراکنش‌ها
می‌شود.
نمونه واقعی:
در سال‌هایی که بازار صعودی می‌شود، کارمزد تراکنش‌ها به بیش از ۳۰ تا ۵۰ دلار هم رسیده است؛ چون شبکه ظرفیت کافی ندارد.
چرا بیت کوین نمی‌تواند مثل شبکه‌های دیگر سریع شود؟
طراحی بیت کوین بر پایه اصول زیر بوده است:
۱. امنیت بیشتر → سرعت کمتر
امنیت بالا نیازمند زمان و پردازش است.
افزایش سرعت یا حجم بلاک‌ها، احتمال حملات شبکه را بیشتر می‌کند.
۲. غیرمتمرکز بودن → مصرف منابع بیشتر
اگر حجم بلاک‌ها زیاد شود:
- حجم ذخیره داده در نودها بالا می‌رود
- فقط شرکت‌های بزرگ می‌توانند نود اجرا کنند
- این یعنی شبکه به سمت تمرکز می‌رود
بنیان‌گذار بیت کوین (ساتوشی ناکاموتو) امنیت و تمرکززدایی را مهم‌تر از سرعت در نظر گرفت.
اثر مشکل مقیاس‌گذاری روی کاربران
این مشکل پیامدهای مهمی دارد:
۱. افزایش کارمزد در زمان‌های شلوغ
کاربران باید کارمزد بیشتری بدهند تا تراکنش‌شان سریع‌تر ثبت شود.
۲. طولانی شدن زمان تایید تراکنش‌ها
در موارد ازدحام، ممکن است تراکنش تا چند ساعت تایید نشود.
۳. محدود شدن پذیرش گسترده بیت کوین
برای پرداخت‌های روزمره، شبکه‌ای با سرعت پایین مناسب نیست.
۴. کاهش کارایی برای برنامه‌های لایه‌دوم و راهکارهای جدید
راهکارهای مقیاس‌گذاری بیت کوین
برای رفع این مشکل، توسعه‌دهندگان راهحلهای مختلفی ارائه کرده‌اند که برخی در شبکه فعال شده‌اند و برخی هنوز در حال توسعه هستند.
۱. سگویت (SegWit)
در سال ۲۰۱۷ اجرا شد و باعث شد:
- تراکنش‌ها فضای کمتری بگیرند
- ظرفیت بلاک‌ها افزایش یابد
- کارمزدها کاهش پیدا کند
اما نتوانست مشکل را کاملاً حل کند.
۲. شبکه لایتنینگ (Lightning Network)
این مهم‌ترین راهکار لایه دوم بیت کوین است.
مزایا:
- سرعت بسیار بالا (میلیون‌ها TPS)
- کارمزد بسیار کم
- مناسب برای پرداخت‌های روزمره
لایتنینگ شبکه‌ای جدا از بلاکچین اصلی نیست؛ تراکنش‌ها را خارج از زنجیره پردازش و در نهایت روی بلاکچین نهایی ثبت می‌کند.
۳. افزایش حجم بلاک (راه‌حل بحث‌برانگیز)
این روش پیشنهاد شده بود، اما مخالفان گفتند که:
- نودهای کوچک حذف می‌شوند
- شبکه متمرکز می‌شود
این اختلاف‌نظر باعث شکل‌گیری بیت کوین کش (BCH) شد.
۴. راهکارهای آینده (Taproot و لایه‌های بیشتر)
آپدیت تپ‌روت (Taproot) در سال ۲۰۲۱ قابلیت‌های جدیدی ایجاد کرد که در آینده می‌تواند:
- مقیاس‌گذاری را بهتر کند
- قراردادهای هوشمند بهینه‌تر ایجاد کند
- تراکنش‌های پیچیده را ساده‌تر کند
آیا بیت کوین می‌تواند مشکل مقیاس‌گذاری را کاملاً حل کند؟
تجربه نشان داده بیت کوین به‌دلیل طراحی اولیه‌اش هیچ‌وقت مثل سولانا یا سایر شبکه‌های سریع نخواهد شد.
اما با توسعه لایه دوم‌ها مثل لایتنینگ نتورک، دنیای اپ‌چین‌ها و بهبودهای آینده، می‌تواند به‌طور کاربردی مقیاس‌پذیر شود.
جمع‌بندی
نسخه اصلاح‌شده با جملات گذار:
مشکل مقیاس‌گذاری یکی از اساسی‌ترین چالش‌های بیت کوین است. به همین دلیل محدودیت حجم بلاک، سرعت پایین ساخت بلاک‌ها و TPS کم باعث شده که بیت کوین برای استفاده گسترده نیازمند راهکارهای مکمل باشد.
از سوی دیگر در سال‌های اخیر لایه‌های دوم، مخصوصاً لایتنینگ نتورک، نقش مهمی در توسعه مقیاس‌پذیری داشته‌اند. با این حال بیت کوین اصول اولیه خود را حفظ کرده و توسعه آن همچنان آهسته اما دقیق پیش می‌رود.
در نهایت پراپ کریپتو همیشه تلاش می‌کند پیچیده‌ترین مباحث بلاکچین را به شکلی ساده و قابل‌فهم ارائه دهد.
سؤالات متداول
آیا بیت کوین عمداً کند طراحی شده است؟
بله، بیت کوین برای امنیت بالا و غیرمتمرکز بودن طراحی شده که naturally باعث کاهش سرعت شده است.
چرا حجم بلاک بیت کوین افزایش نمی‌یابد؟
زیرا فشار روی نودها زیاد می‌شود، تمرکز بالا می‌رود و امنیت کاهش می‌یابد.
بهترین راهکار مقیاس‌گذاری چیست؟
فعلاً شبکه لایتنینگ مؤثرترین و سریع‌ترین راه‌حل است.
آیا بیت کوین در آینده سریع‌تر می‌شود؟
احتمال افزایش سرعت وجود دارد، اما نه از طریق تغییر بلاکچین اصلی؛ بلکه از طریق لایه‌دوم‌ها و پروتکل‌های جانبی.